چگونه خود را به مطالعه عادت دهیم؟

آیا شما در این لحظه هدف های زندگی خود را به وضوح در نظر دارید؟
از خود بپرسید: پنج سال بعد چه خواهم کرد؟ ده سال بعد چه خواهم کرد؟ بیست سال بعد چه؟
اگر نمی توانید جواب رضایت بخشی بدهید و یا جواب به نظرتان نامطمئن و تردیدآمیز است، هم اکنون به جای خواندن بقیه این مطلب کمی تأمل کنید و در باره این مسئله که شما « در زندگی چه می خواهید بکنید» به تفکر بپردازید.
در جریان تفکر در باره هدف های زندگی، مشاوران مدرسه، معلمان و بزرگترها می توانند راهنمایان خوبی باشند. با کمک آنها می توانید آرزوها و هدف های خود را با واقع بینی و به روشنی و وضوح کامل مشخص کنید و برنامه علمی وصول آن هدف ها را، به شرطی که منطقی و قابل حصول باشند، تنظیم کنید.
به علاوه اگر هدفهایی که هم اکنون انتخاب کرده اید، با امکانات و ذوقیات شما هماهنگ نیست، آنان می توانند در انتخاب هدف های دیگر به شما کمک کنند. همین قدر که تصویر روشنی از مقاصد و راه های وصول به آن مقاصد در ذهن شما ترسیم شد، اوضاع و احوال تحصیلی در نظرتان دارای معنی و مفهوم می شود.
مثلاً مواد برنامه تحصیلی، دیگر به شکل موانع ناراحت کننده میان شما و دیپلم یا لیسانس جلوه گر نمی شود، بلکه مفهوم بیشتری می یابد. از آن پس مطالعه در نظر شما به معنای راه کسب « فنون مورد نیاز» است و نه وسیله ی به دست آوردن دیپلم یا لیسانس.
مثلاً فرض کنیم که شما آرزو دارید در آینده حسابرس قسم خورده شوید و رسیدن به آن شغل برای شما هدفی منطقی و قابل حصول تشخیص داده شده باشد، اگر تصور روشنی از آن هدف در ذهن داشته باشید، ای بسا که خود را روزی مدیر یک مؤسسه خصوصی حسابرسی بینگارید.
در آن صورت به فکر وظایف مشخص که بر عهده شما خواهد بود و در اندیشه کسب مهارت ها و فنونی که لازمه آن وظایف و آن شغل است فرو می روید.
اگر اطلاعاتی از کار و تکالیف یک حسابرس داشته باشید، می دانید که اشتغال به آن پیشه، مستلزم داشتن مهارت و تخصص، مثلاً در چهار عمل اصلی و کار با اعداد، دفتر داری، رسیدگی به صورت حساب ها، تنظیم صورت حساب ها، انواع شیوه های بازرسی مالی، برآورد مالیات ها و غیره است. در آن صورت تحصیل ریاضیات، اقتصاد، مدیریت اقتصادی و مالیه، مفهوم و معنای مشخصی در نظر شما می یابد.
آن گاه دیگر ریاضیات را نه برای معلم و نه نمره خوب بلکه به قصد کسب مهارت های لازم در زندگی آینده خودتان فرا می گیرید. پس هدف شغلی آینده خود را هم اکنون و به همین شیوه مورد آزمایش قرار دهید. اگر از مهارت ها و فنونی که لازمه شغل مورد نظر شماست، اطلاعی ندارید از معلم راهنما بپرسید.
کتاب های مربوط به این شغل را بخوانید، و یا از همه بهتر با کسی که اکنون به آن کار مشغول است مذاکره کنید.پس روشنی هدف و مقصود مایه ایجاد گرایش های تند و تمایلات پرشور به مطالعه و تحصیل است و پس از پیدایش این گونه گرایش های ویژه است که باید در فکر قدم بعدی، یعنی کسب عادت های مفید به مطالعه ی ثمر بخش و فراگیری کامل بود. پس از آن که تصمیم به اصلاح و بهبود روش های خود در مطالعه و فراگیری گرفتید، اصول زیر را که اساس تشکل عادت های مفید است به دقت بخوانید.

در تشکیل عادت تازه با تمام نیرو و اشتیاق اقدام کنید
طرح های تازه خود را به دوستان بگویید. از اوضاع و احوالی که باعث تزلزل تصمیمتان گردد دوری جویید.
مثلاً اگر تصمیم گرفتید هر روز در اطاق معینی معالعه کنید و می بینید که دوستان گاه و بی گاه به قصد گپ زدن، سر زده به آنجا می آیند، در آغاز تشکل عادت جدید از انتخاب آن اطاق صرف نظر کنید.
اطاق دیگری در نظر بگیرید و به دوستان اطلاع دهید که آماده گپ زدن نیستید و هر کاری که میسر است بکنید تا مانع وسوسه و به تأخیر انداختن کسب عادت جدید شوید.
این تمرین، به ویژه در مراحل اولیه تشکل عادت های جدید اهمیت فراوان دارد. روش مفید دیگر « خود جریمه کردن» است. هر کاری را که در جهت خلاف عادت های کهنه ای است که می خواهید ترک شوند بر خود تحمیل کنید.
مثلاً اگر تصمیم گرفته اید هفته ای یک ساعت برای مرور کردن هر درس صرف کنید، هیچ گونه قول و قراری که با وقت این کار برخورد داشته باشد نگذارید. حتی از رفتن به مهمانی جالبی که دوستان ترتیب داده اند، اگر مقارن با برنامه تنظیمی شما بود صرف نظر کنید. تا زمانی که عادت جدید پا بر جا نشده است هیچ استثنایی را مجاز نشمارید
اگر قرار است هفته ای یک ساعت صرف مرور کردن هر درس کنید، به هیچ وجه نگذارید در این کار، حتی یک ساعت وقفه حاصل آید.
پیش خود نگویید « هفته بعد دو ساعت صرف مرور کردن این درس خواهم کرد.» اگر تصمیم گرفته اید مطالعه را از ساعت هشت شب شروع کنید، به هر قیمت که شده ولو صرف نظر کردن از کارهای مهم دیگر، مطالعه را از سر ساعت هشت شروع کنید و به ساعت هشت و نیم موکول نکنید.
اهمیت این امر بیشتر از آن روست که اغلب اوقات، امور جاری مانع و مزاحم کارهایی که انجام آن را جزو برنامه کار خود قرار داده اید می شود. سر ساعت معین بی درنگ به محل مخصوص مطالعه تان بروید.
حتی اگر هنوز فکرتان مشغول کار قبلی است، خود را در جریان مطالعه ی جدید بگذارید.
تمرکز حواس کم کم خودش به دست خواهد آمد. هر گونه استثنا و هر گونه کشش به سوی عادت های قبلی، امکان کسب عادت تازه را کاهش می دهد و مانع استقرار آن می گردد. فرصتی به دست آورید و تصمیم تازه را بی درنگ به مرحله اجرا بگذارید
فرض کنیم تصمیم گرفته اید یادداشت های درس شیمی خود را هر روز بلافاصله پس از خاتمه درس شیمی یا کار آزمایشگاه تجدید نظر و مطالعه کنید. این روش را از همان اولین روز درس شیمی یا آزمایشگاه شروع کنید. نگویید که « از هفته بعد شروع خواهم کرد.» صبر کردن تا هفته بعد اشتیاقی را که در حین تصمیم به تشکل عادت جدید داشته اید، فرو می نشاند.
همین که توجه شما به نکته ای معطوف شد و در سر شور آن را دارید، قدم اول را بردارید. در کسب عادت جدید، گرایش پرشور و تمایل فعالانه ابراز دارید
فرض کنیم که تصمیم گرفته اید کتابی را در روز معینی بخوانید و در آن روز حال و حوصله این کار را ندارید. به خود نگویید « بماند برای بعد» طبق برنامه در جای مخصوص مطالعه بنشینید. بی درنگ کتاب را باز و مطالعه را آغاز کنید. مهم این است که کاری مربوط به برنامه انجام دهید.
همین که خود را در جریان کار گذاشتید تمرکز حواس خواهد آمد. تقریباً پیش از آن که متوجه بشوید مطالعه خود را خود به خود شروع کرده اید.
آن گاه که پشت میز نشستید، کار را به عهده ی تعویق نیندازید و مطالعه را شروع کنید. بی جهت به این چیز و آن چیز ور نروید.
اصول فوق اساس احراز هر گونه عادت جدید است. پس در تشکل عادات جدید مطالعه نیز آنها را به دقت در نظر داشته باشید. همچنین به خاطر داشته باشید که گرایش پرشور، تأثیر فراوانی در نحوه رفتار و اقدام شخص دارد. در واقع حتی انتخاب راه صحیح انجام کار نیز بستگی به درجه تمایل و اشتیاق شخص دارد، اما بعضی از تمایلات انسان، شور انگیز و مثبت اند و بعضی دیگر مزاحم و منفی.
گرایش های مطلوب را می توان به دست آورد و در نتیجه، عادت های مفید به مطالعه را نیز می توان کسب کرد به شرطی که شخص مصمم باشد نسبت به تمایلات و عادت های فعلی خود تجدید نظر و اقدام کند، و آن کس که می خواهد بر فنون مطالعه ثمر بخش، به قصد رسیدن به سطح عالی فراگیری، به حد کمال تسلط یابد، ناگزیر از اتخاذ چنان تصمیمی است.

از کتاب چگونه مطالعه کنیم ترجمه عبدالحسین آل رسول